Czy kserowanie podręczników jest legalne?

czy-kserowanie-jest-legalne

Studenci to najczęstsi klienci punktów ksero – do tego stopnia, że trudno wyobrazić sobie uczelnię bez co najmniej kilku takich punktów rozmieszczonych dookoła. Z względu na wysokie ceny i trudną dostępność specjalistycznych podręczników i innej literatury fachowej, która przecież na studiach jest niezbędna, studenci, zamiast kupować oryginały, zazwyczaj decydują się powielić je w całości, a przynajmniej we fragmentach.

Zauważając ogromną skalę tego procederu, wydawcy i autorzy postanowili zawalczyć o swoje interesy ekonomiczne, rozpowszechniając pogląd o nielegalności takiego działania. Na egzemplarzach wielu książek zaczęły pojawiać się informacje o bezprawności ich powielania, a rzesza studentów zaczęła zastanawiać się, czy za skserowanie podręczników grozi im jakaś kara. Zamiast poddawać się propagandzie wydawców, warto jednak zaglądnąć do najlepszego źródła informacji, czyli przepisów prawnych, które nie zabraniają, a wręcz zezwalają na powielanie – w tym kserowanie – podręczników i innych publikacji.

Co mówi prawo?

Kwestię legalności kserowania podręczników porusza art. 23 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, którego punkt 1 stanowi, iż “bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego“. Własny użytek osobisty zdefiniowany jest natomiast w punkcie 2 tego artykułu, zgodnie z którym jego zakres obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

Co to znaczy w praktyce?

Przytoczony przepis oznacza, iż rozpowszechnione utwory, jakimi bez wątpienia są wydane i poddane dystrybucji książki, można kserować na własny użytek niekomercyjny, czyli taki, z który nie przyniesie nam żadnego dochodu. Granice “własnego użytku osobistego” nie są jednak jasno określone. O ile łatwo możemy wyznaczyć naszych krewnych i powinowatych, o tyle wskazanie osób, z którymi pozostajemy w stosunku towarzyskim, jest już nieco trudniejsze. Według obowiązującej doktryny za “stosunek towarzyski” uważana jest stała, nieformalna więź, która nawiązana została podczas wspólnych spotkań i rozmów. Nie możemy więc zaliczyć do niego relacji jednorazowych czy takich, które wynikają z konieczności. Można więc założyć, że pojęcie stosunku towarzyskiego obejmuje każdą osobę, z którą znamy się osobiście i z którą utrzymujemy stosunkowo bieżący kontakt (co nie oznacza, że musimy się z nią kontaktować codziennie). Takim osobom możemy zatem udostępniać kopie skserowanych podręczników – oczywiście bezpłatnie. Przy okazji omawiania zakresu własnego użytku osobistego warto również zwrócić uwagę na art. 35 cytowanej ustawy, który stanowi, iż dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy. Korzystanie z podręcznika musi być więc “typowe”, a takim będzie na przykład skserowanie go i udostępnienie dla jednego czy dwóch znajomych, nie zaś dla całej grupy na studiach. Jeśli natomiast chodzi o zwrot “korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów“, jasno wskazuje on na możliwość jednorazowego skserowania książki, nie zaś jej powielania w dużych ilościach, co przyniosłoby wydawnictwu i autorowi znaczące straty finansowe.

Warto także zauważyć, przesłanek wymienionych w powyższych przepisach nie spełniają punkty ksero, które oferują gotowe, skserowane już książki. Jest to bowiem działanie komercyjne, bowiem za skserowane egzemplarze punkt ksero otrzymuje pieniądze. Ponadto, nie ma tu mowy o wystąpieniu użytku osobistego, jak i o normalnym korzystaniu z podręcznika, nie godzącym w słuszne interesy twórcy. Takie działanie punktu ksero jest zatem niezgodne z prawem, za co grozi kara z tytułu złamania praw autorskich, taka jak: grzywna, ograniczenie lub pozbawienie wolności do lat dwóch.

Wpis powstał w oparciu o wiedzę i doświadczenie pracowników firmy Xerolux.